Samowspółczucie to wielowymiarowa konstrukcja, która obejmuje życzliwość wobec siebie, uznanie wspólnego człowieczeństwa oraz uważność, pozwalając jednostkom reagować na osobiste niepowodzenia lub trudności ze zrozumieniem, a nie z surową samokrytyką (Neff, 2003). Badania konsekwentnie wykazują, że wyższy poziom samowspółczucia wiąże się ze zwiększonym poczuciem szczęścia, optymizmem, ciekawością i więziami społecznymi, a także z obniżonym poziomem lęku, depresji i stresu (Neff, 2003; Sirois i in., 2015). Korzyści te obejmują również zdrowie fizyczne; na przykład praktyki samowspółczucia zmniejszają fizjologiczne reakcje na stres, takie jak tętno czy pocenie się, a także mogą wspierać funkcjonowanie układu odpornościowego. Samowspółczucie jest również silnie powiązane ze zdrowszymi nawykami, takimi jak regularna aktywność fizyczna, lepszy sen i skuteczne radzenie sobie ze stresem (Sirois i in., 2015; Phillips & Hine, 2020).
W środowisku akademickim i zawodowym osoby wykazujące większe samowspółczucie rzadziej odkładają zadania na później, ponieważ lepiej radzą sobie z negatywnymi emocjami, które często prowadzą do unikania (Sirois i in., 2015). Ta równowaga emocjonalna pozwala im konstruktywnie i z większą odpornością podejmować trudne zadania. Wbrew przekonaniu, że samowspółczucie obniża motywację, dowody sugerują, że faktycznie zwiększa ono motywację do nauki, zmiany i unikania powtarzania tych samych błędów. Osoby o wyższym poziomie samowspółczucia częściej przyjmują nastawienie na rozwój, wykazują większą kreatywność i ciekawość oraz są bardziej skłonne do podejmowania ryzyka, ponieważ mniej boją się porażki.
W kontekstach klinicznych rozwijanie samowspółczucia może pomóc praktykom zachować równowagę emocjonalną, zapobiegać wypaleniu zawodowemu oraz zwiększać zdolność do empatii i nawiązywania relacji z klientami. Tysiące badań powiązało samowspółczucie z poprawą dobrostanu emocjonalnego, zdrowszymi relacjami oraz niższym poziomem lęku i depresji. Samowspółczucie odgrywa również kluczową rolę w redukowaniu wstydu, który często stanowi barierę w uczeniu się na błędach i konstruktywnym ruszaniu naprzód.
Samowybaczanie, choć powiązane, jest odrębnym procesem, który polega na przyjęciu odpowiedzialności za własne działania, wyrażeniu szczerego żalu bez nadmiernego wstydu, zadośćuczynieniu i ruszeniu naprzód z akceptacją siebie (Cornish & Wade, 2015; Davis i in., 2015). Proces ten wymaga poznawczej zmiany perspektywy i introspekcji, a badania wykazały, że promuje on dobrostan biopsychospołeczny i chroni przed zaburzeniami takimi jak depresja, lęk czy zespół stresu pourazowego (Davis i in., 2015). Interwencje mające na celu rozwijanie samowybaczania, takie jak te oparte na modelu Enrighta, są skuteczne zarówno na poziomie indywidualnym, jak i grupowym i mogą poprawiać szereg wyników psychologicznych i klinicznych.
Jednak badacze ostrzegają przed „pozornym samowybaczaniem”, które występuje, gdy jednostki wybaczają sobie bez przyjęcia pełnej odpowiedzialności lub wprowadzenia znaczących zmian (Wohl, 2014). Prawdziwe samowybaczanie przynosi najwięcej korzyści, gdy następuje po zmianie zachowania i szczerej odpowiedzialności (Wohl, 2014). Zarówno samowspółczucia, jak i samowybaczania można się nauczyć, a strukturalne interwencje, takie jak trening uważności oparty na samowspółczuciu, wykazały trwałą poprawę dobrostanu, samowspółczucia i uważności (Neff & Germer, 2013). Ostatecznie rozwijanie tych cech nie tylko poprawia zdrowie i motywację, ale także wspiera bardziej współczujące relacje z innymi.
Bibliografia
Cornish, M. A., & Wade, N. G. (2015). A therapeutic model of self-forgiveness with intervention strategies for counselors. Journal of Counseling & Development, 93(1), 96–104. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.2015.00185.x
Davis, D. E., Ho, M. Y., Griffin, B. J., Bell, C., Hook, J. N., Van Tongeren, D. R., DeBlaere, C., Worthington, E. L., & Westbrook, C. J. (2015). Forgiving the self and physical and mental health correlates: A meta-analytic review. Journal of Counseling Psychology, 62(2), 329–335. https://doi.org/10.1037/cou0000063
Neff, K. D. (2003). The development and validation of a scale to measure self-compassion. Self and Identity, 2(3), 223–250. https://doi.org/10.1080/15298860309027
Neff, K. D. (in press). Self-Compassion: Theory, Method, Research, and Intervention. Annual Review of Psychology. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-032420-031047
Phillips, W. J., & Hine, D. W. (2020). Self-compassion, physical health, and health behaviour: A meta-analysis. Health Psychology Review, 14(3), 345–365. https://doi.org/10.1080/17437199.2019.1685841
Sirois, F. M., Kitner, R., & Hirsch, J. K. (2015). Self-compassion, affect, and health-promoting behaviors. Health Psychology, 34(6), 661–669. https://doi.org/10.1037/hea0000158
Wohl, M. J. A. (2014). The good, the bad, and the ugly of self-forgiveness: A review and theoretical analysis. Social and Personality Psychology Compass, 8(8), 422–435. https://doi.org/10.1111/spc3.12122
Jako naukowiec specjalizujący się w neurokognitywistyce i psychologii prowadzę blog, na którym zgłębiam zagadnienia modelowania komputerowego oraz grywalizowanego treningu pamięci roboczej. Dzielę się spostrzeżeniami z moich badań nad wpływem tych metod na uczenie się i funkcje poznawcze zarówno u osób zdrowych, jak i w populacjach klinicznych, ze szczególnym uwzględnieniem rehabilitacji poznawczej po urazach mózgu, w chorobach neurodegeneracyjnych i zaburzeniach neurorozwojowych. Na blogu poruszam także tematy związane z oceną funkcji poznawczych, emocji i zachowania, wpływem czynników biopsychospołecznych na codzienne zdolności poznawcze oraz zastosowaniem algorytmów uczenia maszynowego w interwencjach neuropsychologicznych. Przekładając złożone zagadnienia naukowe na przystępny język, chcę dostarczać wartościowych treści zarówno specjalistom, jak i osobom zainteresowanym zdrowiem mózgu oraz nauką o poznaniu.