Co roku miliony pacjentów opuszcza oddziały intensywnej terapii (OIOM) z uratowanym życiem, jednak stają przed obliczem nierozpoznanej epidemii: utrzymujących się, często poważnych zaburzeń poznawczych. Ten stan – Zespół Pogotowia Pointensywnej Terapii (Post-Intensive Care Syndrome, PICS) – dopiero teraz zyskuje na znaczeniu, zwłaszcza wśród osób, które przeżyły sepsę, zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS) oraz tych, które wymagały długotrwałej wentylacji mechanicznej (Colbenson i in., 2019; Inoue & Iwashyna, 2024).
Dlaczego Deficytom Poznawczym PICS nie Stawia się Czoła?
Podstawowym priorytetem w intensywnej terapii pozostaje krótkoterminowe przeżycie fizyczne, często ze szkodą dla długoterminowego zdrowia neurologicznego. Objawy poznawcze, takie jak utrata pamięci, zaburzenia funkcji wykonawczych i „mgła mózgowa” (brain fog), zwykle pojawiają się tygodnie lub miesiące po wypisie i łatwo można je zbagatelizować jako pozostały stres lub oznaki starzenia (Kohler i in., 2019). W konsekwencji, prawdziwe neurologiczne następstwa choroby krytycznej są znacznie niedoszacowane. W przeciwieństwie do pacjentów po udarze mózgu lub urazowym uszkodzeniu mózgu, osoby, które przeżyły pobyt na OIOM-ie, rzadko mają dostęp do ustrukturyzowanych badań przesiewowych lub protokołów rehabilitacyjnych, pozostawiając rodziny i opiekunów bez wsparcia (Ayenew i in., 2025).
Skala i Wpływ – Kryzys Humanitarny
Częstość występowania
Zaburzenia poznawcze po pobycie na OIOM-ie są alarmująco powszechne, dotykając 30–80% przeżywających, w zależności od grupy badanej i metod oceny (Ho i in., 2025; Honarmand i in., 2020). Szacunki oparte na obiektywnych testach wskazują na zaburzenia u nawet 61% osób wypisywanych z OIOM-u i 43% po 12 miesiącach, przy wyższych wskaźnikach u pacjentów z ARDS (Colbenson i in., 2019; Schwitzer i in., 2023). Częstość występowania zmniejsza się, ale utrzymuje się nawet po roku, dotykając około jednej trzeciej przeżywających. Fale zachorowań na COVID-19 dodatkowo zwiększyły skalę problemu, ponieważ wielu pacjentów w stanie krytycznym doświadcza obecnie długoterminowych zaburzeń poznawczych (Frontiers in Medicine, 2024).
Wpływ
Zaburzenia związane z PICS wpływają na uwagę, pamięć, rozwiązywanie problemów, zdolności wzrokowo-przestrzenne i funkcje wykonawcze (Guerra i in., 2013). Problemy te często niszczą autonomię i jakość życia – pacjenci mogą mieć trudności z czynnościami życia codziennego, zarządzaniem opieką zdrowotną, powrotem do pracy lub finansami (Jackson i in., 2012). Osoby, które przeżyły pobyt na OIOM-ie, stoją przed 2–3-krotnie większym ryzykiem rozwoju demencji w porównaniu z ogólną populacją, ze szczególnie wysokimi wskaźnikami wśród osób starszych oraz tych, które przeszły sepsę lub niedotlenienie (James i in., 2022; Beaud i in., 2020).
Neurobiologia
Trwałe skutki mają swoje źródło w kaskadzie neurozapalenia, niedotlenienia i stresu metabolicznego podczas choroby krytycznej, które uszkadzają kluczowe sieci mózgowe, zwłaszcza w obszarach czołowych i hipokampa (Colbenson i in., 2019). Przedłużająca się majaczenie (delirium), wentylacja mechaniczna i ogólnoustrojowe reakcje zapalne są głównymi czynnikami przyczyniającymi się do tych zmian (Yao, 2021). Mimo to mniej niż 5% osób, które przeżyły pobyt na OIOM-ie, otrzymuje skierowanie na rehabilitację poznawczą, nawet gdy obciążenie poznawcze staje się równie palące jak powikłania fizyczne czy oddechowe (Ayenew i in., 2025).
Droga Naprzód: Personalizacja, Prewencja i Proaktywność
Spersonalizowane Biomarkery Cyfrowe
Zaawansowane neuroobrazowanie połączone z uczeniem maszynowym (ML) – w tym EEG, fMRI i algorytmami takimi jak modele Markova – może obecnie mapować unikalny podpis neuropoznawczy pacjenta po przejściu choroby, dając perspektywę precyzyjnej neurorehabilitacji zamiast podejścia ogólnego (Norton i in., 2023; Chaudhry i in., 2020). Taka technologia umożliwia wczesną identyfikację osób najbardziej zagrożonych i dostosowanie interwencji do konkretnych deficytów.
Adaptacyjny, Grywalizowany Trening Poznawczy
Grywalizowane platformy do rehabilitacji poznawczej, podobne do tych stosowanych w terapii po udarze, angażują i wzmacniają dotknięte obwody nerwowe, poprawiając przestrzeganie zaleceń i wyniki leczenia (Dong i in., 2023). Trening poznawczy dostarczany za pośrednictwem aplikacji cyfrowych może wspierać pracę w domu i ciągłe monitorowanie postępów (Schwitzer i in., 2023).
Wczesna Opieka Prewencyjna
Włączenie standartowych badań przesiewowych funkcji poznawczych (z użyciem narzędzi takich jak MoCA lub MMSE) do planowania wypisu z OIOM-u zrewolucjonizowałoby opiekę, umożliwiając wczesne skierowanie do usług rehabilitacyjnych (Colbenson i in., 2019). Mobilne aplikacje „pierwszej pomocy poznawczej” (cognitive first aid) mogłyby wzmocnić pozycję pacjentów i opiekunów w monitorowaniu objawów i sygnalizowaniu pogorszeń w czasie rzeczywistym.
Hybrydowe Podejścia do Neurorehabilitacji
Łączenie neurofeedbacku (w celu ponownej kalibracji zaburzonych rytmów mózgowych) z treningiem strategii kompensacyjnych (pomagającym pacjentom radzić sobie z utrzymującymi się deficytami) tworzy kompleksowe, wielokierunkowe podejście (Jackson i in., 2012; Schwitzer i in., 2023). Rehabilitacja oparta na dowodach naukowych, w tym Trening Zarządzania Celami (Goal Management Training, GMT) oraz zintegrowana terapia fizyczna i poznawcza, wykazała poprawę funkcji wykonawczych i jakości życia w okresie 3–12 miesięcy po wypisie (Dong i in., 2023).
Pilna Potrzeba Działania
Cierpienie jest ogromne i możliwe do uniknięcia. Biorąc pod uwagę, że osoby, które przeżyły pobyt na OIOM-ie, stoją przed nawet trzykrotnie większym ryzykiem demencji, a większość z nich rozwija długoterminowe następstwa poznawcze, nasze obecne standardy opieki zdrowotnej po intensywnej terapii są niebezpiecznie przestarzałe (James i in., 2022). Osoby, które przeżyły, zasługują nie tylko na powrót do zdrowia fizycznego, ale na prawdziwą szansę odzyskania dobrostanu poznawczego (Ayenew i in., 2025).
Wizja: Od Przeżycia do Rozkwitu
Postęp w tej dziedzinie to coś więcej niż technologia – to imperatyw przywrócenia pełnego zakresu ludzkiego potencjału. Wdrożenie proaktywnej neurorehabilitacji napędzanej przez ML przekształca przeżycie w prawdziwy powrót do zdrowia, umożliwiając osobom, które przeżyły pobyt na OIOM-ie, nie tylko przetrwanie, ale rozkwit (Norton i in., 2023; Chaudhry i in., 2020). Czas na systemową zmianę, innowację i rzecznictwo jest teraz.
Bibliografia
Ayenew, T., et al. (2025). Prevalence of post-intensive care syndrome among intensive care unit survivors: A systematic review and meta-analysis. PLoS One, 20, e0323311.
Beaud, V., et al. (2020). Neuropsychological functioning in post-ICU patients after severe COVID-19 infection: The role of cognitive reserve. Brain, Behavior, & Immunity Health, 21, 100425.
Chaudhry, F., et al. (2020). Machine learning applications in the neuro ICU. Neurocritical Care, 33, 1–4.
Colbenson, G. A., Johnson, A., & Wilson, M. E. (2019). Post-intensive care syndrome: Impact, prevention, and management. BMC Medicine, 17, 289.
Dong, Q., et al. (2023). Effects of early cognitive rehabilitation training on cognitive impairment in critically ill patients. Australian Critical Care, 36(1), 56–61.
Guerra, C., et al. (2013). The brain after critical illness: Effect of illness and aging on cognitive function. Critical Care, 17(1), 116.
Ho, M. H., et al. (2025). Estimated prevalence of post-intensive care cognitive impairment: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Psychiatry, 16, 11723879.
Honarmand, K., et al. (2020). Natural history of cognitive impairment in critical illness survivors. Critical Care, 24, 677.
Inoue, S., & Iwashyna, T. J. (2024). Post-intensive care syndrome: Recent advances and understanding. Acute Medicine & Surgery, 11, e929.
Jackson, J. C., et al. (2012). Cognitive and physical rehabilitation of ICU survivors: Results of the RETURN randomized controlled pilot investigation. Critical Care Medicine, 40(4), 1088–1098.
James, B., et al. (2022). ICU stay may double risk of dementia. RUSH Alzheimer’s Disease Center.
Kohler, J., et al. (2019). Cognitive deficits following intensive care. Journal of Critical Care, 53, 123–130.
Norton, L., et al. (2023). Imaging and AI reveal rehab potential after brain injury. NR Times.
Schwitzer, E., et al. (2023). Survival ≠ Recovery: A narrative review of post-intensive care syndrome. Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health, 19, 3–15.
Thomas, M. (2024). A prospective cohort study on cognitive and psychological outcomes in COVID-19 ICU survivors at 3 months of follow up. Frontiers in Medicine 11
Yao, L. (2021). Incidence and influencing factors of post-intensive care syndrome: A prospective cohort study. Scientific Reports, 11, 14361.
Jako doktorantka w dziedzinie obliczeniowej neuronauki poznawczej i psychologii na Birkbeck, University of London, specjalizuję się w złożonych zależnościach między zdrowiem psychicznym a funkcjami poznawczymi. Moja praktyka opiera się na solidnych podstawach akademickich z psychologii i neuronauki, uzupełnionych kwalifikacjami z zakresu poradnictwa i psychoterapii (CPCAB, akredytowane przez NCPS).
Moje badania koncentrują się na opracowywaniu innowacyjnego, spersonalizowanego treningu pamięci roboczej w formie gry, z wykorzystaniem zaawansowanych metod obliczeniowych, uczenia maszynowego i oceny psychologicznej. Praca ta bezpośrednio kształtuje mój integracyjny, oparty na dowodach naukowych подход do terapii i rehabilitacji neuropoznawczej. Pomagam klientom zrozumieć, że schorzenia takie jak zaburzenia nastroju, lęk i trauma mogą wpływać na zdolności poznawcze, podczas gdy upośledzenia funkcji poznawczych często przyczyniają się do cierpienia emocjonalnego. Pracując nad tymi elementami łącznie, dążymy do poprawy ogólnej jakości życia.
Zobowiązuję się do udostępniania strategii opartych na dowodach naukowych osobom borykającym się z wyzwaniami poznawczymi — od zaburzeń neurorozwojowych przez urazy mózgu po skutki starzenia. Dzięki mojemu blogowi dzielę się spostrzeżeniami z mojej pracy, łącząc przełomowe badania z rzeczywistym wpływem.
Akredytacje i członkostwa:
Jestem akredytowany przez British Psychological Society (BPS) i jestem członkiem British Neuroscience Association (BNA), Experimental Psychology Society (EPS), British Association for Cognitive Neuroscience (BACN), American Psychological Association (APA) oraz Canadian Psychological Association (CPA). Jestem także członkiem Expert Witness Institute (EWI), gdzie rozwijam specjalistyczną ścieżkę w zakresie dostarczania dowodów psychologicznych dla postępowań prawnych.
Stale poszerzając swoją wiedzę w tych dyscyplinach, zapewniam, że moja praktyka i badania pozostają rzetelne, etyczne i aktualne, i jestem dedicated to przekształcania postępu naukowego w praktyczne korzyści dla społeczności, którym służę.
Dorota Styk