Wpływ migreny na funkcje poznawcze

Migrena stanowi powszechne i często wyniszczające zaburzenie neurologiczne, charakteryzujące się nawracającymi epizodami umiarkowanych lub silnych bólów głowy, którym często towarzyszą objawy takie jak nudności, światłowstręt, nadwrażliwość na dźwięki oraz, okazjonalnie, przemijające ogniskowe zjawiska neurologiczne nazywane aurą (Ruschel, 2024; Amiri i in., 2022). Czas trwania ataków migreny zwykle obejmuje od kilku godzin do nawet 72 godzin, a częstotliwość i charakter epizodów mogą się różnić — od sporadycznych ataków po przewlekłe stany, definiowane jako bóle głowy występujące przez 15 lub więcej dni w miesiącu (Voelker, 2025). Na całym świecie migrena dotyka około jednej na siedem osób, stanowiąc poważne wyzwanie dla zdrowia publicznego. Zaburzenie to dzieli się na podtypy — migrena z aurą, migrena bez aury oraz migrena przewlekła — każdy o unikalnych właściwościach klinicznych i epidemiologicznych. Negatywny wpływ migreny wykracza poza wymiar bólowy, ponieważ częste i wyniszczające ataki znacząco zaburzają funkcjonowanie zawodowe, uczestnictwo w życiu społecznym oraz codzienne aktywności, prowadząc do znacznego obniżenia jakości życia i produktywności (Ruschel, 2024; Amiri i in., 2022).

Funkcje poznawcze obejmują zdolność jednostki do przetwarzania, przechowywania i wykorzystywania informacji, obejmując takie domeny jak pamięć, uwaga, funkcje wykonawcze oraz umiejętność rozumowania (Silva i in., 2022). Te zdolności poznawcze są podstawą wyższych czynności umysłowych, takich jak uczenie się, rozwiązywanie problemów, planowanie zadań oraz adaptacja do zmieniających się warunków środowiskowych. Na poziom sprawności poznawczej wpływa wiele czynników, w tym predyspozycje genetyczne, wykształcenie, wiek, stan zdrowia fizycznego oraz styl życia. Deficyty funkcji poznawczych — zarówno krótkotrwałe, jak i utrzymujące się — mogą negatywnie oddziaływać na osiągnięcia edukacyjne, efektywność zawodową oraz relacje interpersonalne. W kontekście schorzeń neurologicznych takich jak migrena, zakłócenia kontroli uwagi, przywoływania informacji z pamięci oraz funkcjonowania wykonawczego mogą nasilać konsekwencje funkcjonalne choroby oraz zwiększać ryzyko zaburzeń psychologicznych (Silva i in., 2022).

Obszerna literatura naukowa oparta na recenzowanych badaniach potwierdza, że migrena wywiera niekorzystny wpływ na funkcje poznawcze, szczególnie podczas ostrych faz bólu głowy. Obserwacje kliniczne osób z migreną często wskazują na zaburzenia w zakresie pamięci, podtrzymywania uwagi oraz szybkości przetwarzania informacji, przy czym badania neuropsychologiczne obiektywnie potwierdzają te subiektywne objawy poprzez wykazanie rzeczywistych deficytów (Yang i in., 2017; Ribas i in., 2008). Migrenicy, u których występują częste i długotrwałe ataki, często uzyskują niższe wyniki niż grupa kontrolna w testach dotyczących pamięci epizodycznej, zdolności wzrokowo-przestrzennych oraz funkcji wykonawczych. Zaburzenia poznawcze mają charakter zmienny w czasie — ujawniają się w fazie prodromalnej, trwają przez atak bólu głowy i niekiedy utrzymują się także po jego zakończeniu. Do patofizjologicznych mechanizmów zalicza się m.in. rozlanie depresji korowej, przemijające niedokrwienie mózgu, dysregulację neuro-naczyniową, wpływ stosowanych leków oraz obecność współistniejących zaburzeń afektywnych takich jak lęk i depresja, które wszystkie mogą modyfikować efektywność przetwarzania poznawczego zarówno w okresach międzynapadowych, jak i podczas bólu (Yang i in., 2017; Ribas i in., 2008).

Pomimo mierzalnych efektów poznawczych należy podkreślić, iż zakres zaburzeń poznawczych w migrenie jest zmienny i nie zawsze osiąga progi kliniczne sugerujące otępienie lub trwałe zaburzenia funkcji poznawczych. Wielu pacjentów z migreną odzyskuje prawidłowe funkcjonowanie poznawcze w okresach między napadami, co wskazuje na przeważająco epizodyczny charakter tych deficytów (Ribas i in., 2008). Obecne dowody wskazują, że dysfunkcja poznawcza związana z migreną jest w dużej mierze odwracalna i silnie związana z czasową dynamiką epizodów bólu, a nie stanowi progresywnego procesu neurodegeneracyjnego. Czynniki kliniczne i demograficzne, w tym rodzaj migreny, częstotliwość napadów, czas trwania bólu, obecność chorób współistniejących oraz schemat leczenia farmakologicznego, mają istotny wpływ na nasilenie oraz utrzymywanie się zaburzeń poznawczych. Skuteczne strategie terapeutyczne, obejmujące zastosowanie leków przeciwbólowych, profilaktykę migreny oraz interwencje psychologiczne, wykazują skuteczność w ograniczeniu częstotliwości i nasilenia ataków, co potencjalnie minimalizuje przejściowe zaburzenia poznawcze i poprawia ogólne funkcjonowanie oraz jakość życia pacjentów.

Podsumowując, migrena to złożone schorzenie neurologiczne o istotnych implikacjach dla funkcji poznawczych, wykraczających poza pierwotną symptomatologię bólu. Wpływ choroby na takie domeny poznawcze jak uwaga, pamięć czy funkcje wykonawcze może przyczyniać się do szerszych dysfunkcji funkcjonalnych związanych z migreną. Dostrzeganie i kompleksowa ocena objawów poznawczych w praktyce klinicznej są kluczowe dla całościowego podejścia terapeutycznego, umożliwiając wdrażanie interwencji ukierunkowanych zarówno na aspekty neurologiczne, jak i poznawcze. Trwające badania nad złożonymi mechanizmami biopsychospołecznymi leżącymi u podstaw zaburzeń funkcji poznawczych związanych z migreną przyczyniają się do rozwoju coraz bardziej precyzyjnych strategii terapeutycznych ukierunkowanych na łagodzenie pełnego spektrum zaburzeń związanych z migreną (Yang i in., 2017; Ribas i in., 2008; Silva i in., 2022).