Inteligencja emocjonalna, trauma i wydajność pamięci roboczej to wzajemnie powiązane koncepcje, które mają istotne implikacje dla ludzkiego poznania i zachowania. Niniejszy esej zbada te pojęcia, ich wzajemne relacje oraz wpływ na siebie, opierając się wyłącznie na badaniach naukowych opublikowanych w recenzowanych czasopismach.
Inteligencja Emocjonalna
Inteligencja emocjonalna (IE) odnosi się do zdolności postrzegania, wyrażania, rozumienia i zarządzania emocjami (Mayer et al., 2004). Została ona skonceptualizowana na różne sposoby, głównie w ramach trzech głównych modeli: opartego na zdolnościach, opartego na cechach oraz modeli mieszanych (Pérez-González et al., 2021). Model zdolnościowy, opracowany przez Mayera i Saloveya, postrzega IE jako formę wrodzonej inteligencji składającej się z kilku zdolności, które wpływają na to, jak ludzie rozumieją i zarządzają własnymi emocjami oraz emocjami innych. Te umiejętności przetwarzania emocji obejmują: (1) percepcję, ocenę i wyrażanie emocji, (2) emocjonalne ułatwianie myślenia, (3) rozumienie i analizę emocji oraz (4) refleksyjną regulację emocji (Mayer et al., 2016)
Model cechowy, zaproponowany przez Petridesa i Furnhama, konceptualizuje IE jako konstelację emocjonalnych samopercepcji zlokalizowanych na niższych poziomach hierarchii osobowości (Pérez-González et al., 2021). Model mieszany, którego przykładem jest praca Golemana, łączy zarówno aspekty zdolnościowe, jak i cechowe IE (Goleman, 1998).
Badania wykazały, że IE odgrywa kluczową rolę w różnych aspektach życia, szczególnie w środowisku zawodowym. Studia pokazały, że IE może pomóc w zmianie postaw i zachowań pracowników w zawodach związanych z wymaganiami emocjonalnymi, zwiększając satysfakcję z pracy i zmniejszając stres zawodowy (Pérez-González et al., 2021). Ponadto stwierdzono, że IE jest związana z mniejszym dystresem psychologicznym i może służyć rozwijaniu odporności psychicznej, która jest zmienną ochronną przed dystresem psychologicznym (Pérez-González et al., 2021).
Trauma
Trauma jest definiowana jako zdarzenie, seria zdarzeń lub zestaw okoliczności doświadczanych przez jednostkę jako fizycznie lub emocjonalnie szkodliwe lub zagrażające, które mają trwałe negatywne skutki dla funkcjonowania jednostki oraz jej dobrostanu psychicznego, fizycznego, społecznego, emocjonalnego lub duchowego (Substance Abuse and Mental Health Services Administration, 2014). Traumatyczne wydarzenia mogą występować na różnych poziomach, w tym indywidualnym (np. dziecięce i dorosłe nadużycia fizyczne, seksualne i emocjonalne lub zaniedbanie), rodzinnym (np. utrata rodzica, uwięzienie, choroba psychiczna), społecznym (np. doświadczenia rasizmu, ksenofobii i dyskryminacji) oraz historycznym (np. niewolnictwo, ludobójstwo, kolonizacja).
Wpływ traumy, szczególnie gdy jest doświadczana w krytycznych okresach rozwoju, może być głęboki i długotrwały. Badanie Adverse Childhood Experiences (ACEs) zidentyfikowało kategorie przeciwności losu doświadczanych do 18 roku życia, które mogą prowadzić do znaczących problemów zdrowotnych w późniejszym życiu (Felitti et al., 1998). Badania wykazały, że osoby z wieloma ACEs są znacznie bardziej narażone na różne problemy zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym choroby układu sercowo-naczyniowego, przewlekłe choroby układu oddechowego, depresję i nadużywanie substancji (Hughes et al., 2017)
Wydajność Pamięci Roboczej
Pamięć robocza odnosi się do zdolności jednoczesnego manipulowania i przechowywania informacji (Cowan, 2017). Odgrywa ona kluczową rolę w procesach związanych z rozumieniem języka, rozumowaniem i planowaniem, co czyni ją kluczowym elementem w analizie poznania. Koncepcja pamięci roboczej ewoluowała z klasycznego rozumienia pamięci krótkotrwałej, zaproponowanego przez Baddeleya i Hitcha w 1974 roku (Baddeley, 2000).
Wydajność pamięci roboczej można mierzyć za pomocą różnych zadań, takich jak zadania złożonego zakresu, zadania n-wstecz i zadania bieżącego zakresu pamięci (Conway et al., 2005). Zadania te oceniają zdolność jednostki do jednoczesnego manipulowania i przechowywania informacji, przy czym wyższe wyniki wskazują na lepszą wydajność pamięci roboczej.
Wzajemne Oddziaływanie Między Inteligencją Emocjonalną, Traumą a Wydajnością Pamięci Roboczej
Badania ujawniły istotne powiązania między inteligencją emocjonalną, traumą a wydajnością pamięci roboczej. Te relacje mają ważne implikacje dla zrozumienia ludzkiego poznania i zachowania.
Wpływ Traumy na Inteligencję Emocjonalną
Gottfredson i Becker (2021) twierdzą, że przeszła trauma psychologiczna wpływa na późniejsze zdolności inteligencji emocjonalnej. Przedstawiają oni dowody na to, że trauma psychologiczna upośledza obszary mózgu i funkcje, które wspierają IE. W szczególności odkryli, że trauma psychologiczna może upośledzać Sieć Istotności (SN) i Sieć Trybu Domyślnego (DMN), które są kluczowe dla przetwarzania i regulacji emocji.
SN, obejmująca obszary takie jak ciało migdałowate i przednia wyspa, jest głównym ośrodkiem odczuwania, świadomości i przetwarzania emocji, ponieważ odpowiada za automatyczną uwagę emocjonalną (Gottfredson & Becker, 2021). U osób z fizycznymi uszkodzeniami obszarów mózgu w obrębie SN stwierdzono zmniejszoną zdolność do wykrywania wyrazów strachu i innych negatywnych ekspresji twarzy, rozpoznawania dramatycznej muzyki mającej wywołać strach, doświadczania uczucia strachu, bycia wiarygodnym i godnym zaufania partnerem, okazywania odpowiedniego poziomu zaufania innym oraz demonstrowania empatii i kontrolowania agresji (Gottfredson & Becker, 2021)
DMN odgrywa istotną rolę w interpretacji, rozpoznawaniu i regulacji emocji (Gottfredson & Becker, 2021). Osoby, które doświadczyły fizycznych uszkodzeń obszarów mózgu w obrębie DMN, mają zmniejszoną zdolność do emocjonalnej samoregulacji, angażowania się w odpowiednie zachowania społeczne, samoświadomości, angażowania się w autorefleksję oraz skupienia (w przeciwieństwie do reaktywności) (Gottfredson & Becker, 2021).
Te odkrycia sugerują, że trauma może znacząco upośledzać zdolności inteligencji emocjonalnej jednostki, potencjalnie prowadząc do niższej IE. To połączenie dostarcza potencjalnego wyjaśnienia, dlaczego IE może się różnić między jednostkami i sugeruje metodę poprawy IE poprzez leczenie przeszłych traum.
Wpływ Nastroju na Wydajność Pamięci Roboczej
Badania wykazały, że nastrój może znacząco wpływać na wydajność pamięci roboczej. Rączy i Orzechowski (2021) odkryli, że uczestnicy wprowadzeni w pozytywny nastrój osiągali lepsze wyniki w zadaniu pamięci roboczej w porównaniu z tymi wprowadzonymi w nastrój negatywny. W szczególności stwierdzili, że szczęście (pozytywny nastrój) prowadziło do lepszych wyników niż smutek (negatywny nastrój).
Co ciekawe, walencja emocjonalna słów używanych w zadaniach pamięci roboczej również wpływa na wydajność. Uczestnicy osiągali lepsze wyniki przy przetwarzaniu słów pozytywnych lub negatywnych w porównaniu ze słowami emocjonalnie neutralnymi. Sugeruje to, że treść emocjonalna, czy to pozytywna czy negatywna, może zwiększać przetwarzanie pamięci roboczej (Rączy & Orzechowski, 2021).
Rola Gniewu w Wydajności Pamięci Roboczej
Podczas gdy wiele badań koncentrowało się na wpływie szczęścia i smutku na pamięć roboczą, mniej wiadomo o wpływie gniewu. Niektóre dowody sugerują, że gniew może funkcjonować podobnie do szczęścia w zwiększaniu pojemności pamięci roboczej. Bodenhausen et al. (1994, za: Rączy & Orzechowski, 2021) odkryli, że zarówno szczęśliwe, jak i gniewne nastroje zwiększały stereotypowe myślenie, wzmacniały poleganie na istniejących strukturach wiedzy i wykazywały większą tendencję do oceniania informacji społecznych zgodnych z istniejącymi przekonaniami i oczekiwaniami.
Te odkrycia sugerują, że szczęście i gniew mogą mieć podobne efekty na kontrolę wykonawczą, która obejmuje pamięć roboczą. Jednakże potrzebne są dalsze badania, aby w pełni zrozumieć relację między gniewem a wydajnością pamięci roboczej
Długoterminowe Efekty Traumy na Wydajność Poznawczą
Badanie przeprowadzone przez Lachman i Lynch (2020) wykazało, że osoby, które doświadczyły traumy w dzieciństwie i dorosłości, mogą doświadczać większego spadku funkcji poznawczych wraz z wiekiem niż osoby, które nie doświadczyły traumy. Badanie, opublikowane w Journal of Traumatic Stress, wykazało również, że niedawna trauma doświadczona w dorosłości ma większy wpływ na niektóre aspekty funkcjonowania poznawczego niż trauma w dzieciństwie.
W badaniu wzięło udział około 2500 dorosłych w wieku od 28 do 84 lat, których zdolności poznawcze testowano w dwóch obszarach: funkcjonowanie wykonawcze (EF) i pamięć epizodyczna (EM). Respondenci, którzy deklarowali, że doświadczyli większej liczby traumatycznych wydarzeń, wykazywali większy spadek zarówno EF, jak i EM w ciągu dziewięciu lat (Lachman & Lynch, 2020).
Chiasson et al. (2021) przeprowadzili eksploracyjne badanie fMRI badające wpływ emocji na pamięć roboczą wśród mężczyzn z historią wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie (CSA). Badanie dostarczyło wstępnych empirycznych dowodów na wpływ, jaki CSA może mieć na mężczyzn w zakresie pamięci roboczej, gdy w grę wchodzą negatywne bodźce. To badanie podkreśla długotrwałe skutki traumy z dzieciństwa na funkcjonowanie poznawcze, szczególnie w kontekście przetwarzania emocjonalnego.
Podsumowanie
Wzajemne oddziaływanie między inteligencją emocjonalną, traumą a wydajnością pamięci roboczej jest złożone i wieloaspektowe. Trauma może znacząco wpływać na inteligencję emocjonalną jednostki, potencjalnie prowadząc do obniżenia zdolności IE. To z kolei może wpływać na różne aspekty funkcjonowania poznawczego, w tym na wydajność pamięci roboczej.
Zrozumienie tych relacji jest kluczowe dla opracowania skutecznych interwencji i strategii wsparcia. Na przykład, zajęcie się przeszłą traumą może być kluczowym elementem w poprawie inteligencji emocjonalnej. Podobnie, rozpoznanie wpływu nastroju na wydajność pamięci roboczej może pomóc w opracowaniu strategii optymalizacji funkcji poznawczych w różnych środowiskach, od edukacji po miejsce pracy.
Przyszłe badania powinny nadal eksplorować te powiązania, szczególnie skupiając się na długoterminowych efektach traumy na inteligencję emocjonalną i wydajność poznawczą. Dodatkowo, badanie potencjalnych interwencji, które mogą łagodzić negatywne wpływy traumy na IE i pamięć roboczą, mogłoby dostarczyć cennych wskazówek do poprawy zdrowia psychicznego i funkcjonowania poznawczego w różnorodnych populacjach.
Bibliografia
Baddeley, A. (2000). The episodic buffer: A new component of working memory? Trends in Cognitive Sciences, 4(11), 417-423.
Chiasson, C., Moorman, J., Romano, E., Vezarov, M., Cameron, C., & Tessel, R. (2021). The influence of emotion on working memory: An fMRI investigation of sexual abuse in men. Journal of Traumatic Stress, 34(1), 207-218.
Conway, A. R., Kane, M. J., Bunting, M. F., Hambrick, D. Z., Wilhelm, O., & Engle, R. W. (2005). Working memory span tasks: A methodological review and user’s guide. Psychonomic Bulletin & Review, 12(5), 769-786.
Cowan, N. (2017). The many faces of working memory and short-term storage. Psychonomic Bulletin & Review, 24(4), 1158-1170.
Felitti, V. J., Anda, R. F., Nordenberg, D., Williamson, D. F., Spitz, A. M., Edwards, V., & Marks, J. S. (1998). Relationship of childhood abuse and household dysfunction to many of the leading causes of death in adults: The Adverse Childhood Experiences (ACE) Study. American Journal of Preventive Medicine, 14(4), 245-258.
Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. Bantam.
Gottfredson, R. K., & Becker, W. J. (2021). Past trauma and future workplace behavior: A review and examination of the psychological effects of trauma and its implications for organizations. Journal of Organizational Behavior, 42(1), 57-78.
Hughes, K., Bellis, M. A., Hardcastle, K. A., Sethi, D., Butchart, A., Mikton, C., Jones, L., & Dunne, M. P. (2017). The effect of multiple adverse childhood experiences on health: a systematic review and meta-analysis. The Lancet Public Health, 2(8), e356-e366.
Lachman, M. E., & Lynch, C. D. (2020). Trauma and cognitive functioning: Findings from a population-based study of adults. Journal of Traumatic Stress, 33(5), 643-653.
Mayer, J. D., Caruso, D. R., & Salovey, P. (2016). The ability model of emotional intelligence: Principles and updates. Emotion Review, 8(4), 290-300.
Mayer, J. D., Salovey, P., & Caruso, D. R. (2004). Emotional intelligence: Theory, findings, and implications. Psychological Inquiry, 15(3), 197-215.
Pérez-González, J. C., Saklofske, D. H., & Mavroveli, S. (2021). Emotional intelligence: Foundations, assessment, and human performance. Springer.
Rączy, K., & Orzechowski, J. (2021). The impact of mood on verbal working memory capacity. Memory, 29(5), 625-633.
Substance Abuse and Mental Health Services Administration. (2014). SAMHSA’s concept of trauma and guidance for a trauma-informed approach. HHS Publication No. (SMA) 14-4884. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration.
Jako naukowiec specjalizujący się w neurobiologii poznawczej i psychologii, prowadzę blog, który zgłębia fascynujący świat modelowania obliczeniowego i gamifikowanego treningu Pamięci Roboczej. Poprzez moje teksty dzielę się spostrzeżeniami z opublikowanych badań na temat tego, jak te interwencje wpływają na uczenie się i funkcje poznawcze zarówno u osób rozwijających się typowo, jak i w populacjach klinicznych. Mój blog zagłębia się w tematykę rehabilitacji poznawczej dla osób z urazami mózgu, zaburzeniami neurodegeneracyjnymi i schorzeniami neurorozwojowymi. Omawiam również moją pracę nad oceną funkcji poznawczych, emocji i zachowania, a także zrozumieniem biopsychospołecznych czynników wpływających na codzienne zdolności poznawcze. Przekładając złożone koncepcje naukowe na przystępne treści, staram się dostarczyć wartościowe źródło informacji dla profesjonalistów i ogółu społeczeństwa zainteresowanych zdrowiem mózgu i nauką o poznaniu.